Τι είναι το μεσογειακό κλίμα;

της Heidi Gildemeister

Η παραπάνω φωτογραφία δείχνει την βραχώδη ακτή του Ιονίου, με Phlomis fruticosa γνωστά στα ελληνικά ως «ασφάκα» ή «φλωμίς» στην φύση (Φωτογραφία από τον Sergio Ungaro)

Είναι γενικά παραδεδεγμένο ότι το μεσογειακό κλίμα είναι χαρακτηριστικό των εξής περιοχών: Νότια και Νοτιοδυτική Αυστραλία, κεντρική Χιλή, δυτική περιοχή του Ακρωτηρίου της Νότιας Αφρικής, καθώς και γύρω από την Μεσογειακή Λεκάνη. Η μεγαλύτερη περιοχή με μεσογειακό κλίμα είναι η Μεσογειακή Λεκάνη που δίνει στο κλίμα και την ονομασία του, παρόλο που μεγάλες εκτάσεις της Μεσογειακής ακτής (στη Αίγυπτο, Λιβύη και μέρος της Τυνησίας) είναι πολύ ξηρά για να ενταχθούν σ’ αυτή την κατηγορία. Πάνω από μισές από το σύνολο των περιοχών με μεσογειακό κλίμα ανά τον κόσμο βρίσκονται πάνω στη Μεσόγειο Θάλασσα.

Περιοχές με μεσογειακό κλίμα βρίσκονται (μέσες άκρες) σε γεωγραφικό πλάτος μεταξύ 31 και 40 βαθμών βόρεια και νότια από τον ισημερινό, στη δυτική πλευρά των ηπείρων. Βέβαια, συμβαίνει και να επεκτείνονται προς τα ανατολικά εφ όσον δεν υπάρχουν φυσικά φράγματα όπως οροσειρές ή έντονα υγρές καιρικές συνθήκες όπως οι καλοκαιρινές βροχερές περίοδοι που παρατηρούνται σε ορισμένες περιοχές της Αυστραλίας και Νότιας Αφρικής. Η πιο εκτεταμένη εισχώρηση προς ανατολάς απλώνεται από την Λεκάνη της Μεσογείου έως το δυτικό μέρος του Πακιστάν και ακόμα σε περιοχές των Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν (πατρίδα πολλών αγαπημένων μας βολβών).

Σε αντίθεση, οι μεσογειακές περιοχές της Καλιφόρνιας και της Χιλής περιορίζονται στην ανατολική ακτή από οροσειρές πολύ κοντά στον Ειρηνικό Ωκεανό. Αυτό όμως δεν ισχύει για την Αυστραλία και τη Νότιο Αφρική, όπου υπαρχουν περιοχές επιρρεπείς σε μουσώνες. Ουσιαστικά στις μεσογειακές περιοχές και της Αυστραλίας και της Νότιας Αφρικής παρατηρείται σημαντική αλλά άστατη βροχόπτωση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, παράγοντας που επηρεάζει σημαντικά τη χλωρίδα.

Η εποχικότητα του μεσογειακού κλίματος διαφέρει βαθύτατα ανάλογα με το σχετικό γεωγραφικό πλάτος περιοχών στα βόρεια ή στα νότια. Πολλοί συγγραφείς, ιδιαίτερα αυτοί απ τον βορά τείνουν να υμνούν τα ελκυστικά στοιχεία του κλίματος, μιλώντας για «συνεχές καλοκαίρι,» «μόνιμα γαλάζιο ουρανό» ή «συνεχή λιακάδα.» Βέβαια αυτοί που ζουν κοντά στη Μεσόγειο Θάλασσα ξέρουν ότι οι περιγραφές αυτές δεν είναι ακριβείς.

Στις περισσότερες μεσογειακές περιοχές οι κλιματικές αλλαγές είναι έντονες. Το φθινόπωρο, μετά την ξηρασία και τη θερινή νάρκη, ξαναρχίζει ο ετήσιος κύκλος της ζωής των φυτών, ακριβώς όπως στον βορά το ανοιξιάτικο ξύπνημα ακολουθεί τη χειμερινή νάρκη. Τώρα που γράφω, προχωρημένο φθινόπωρο, η μέρα είναι λαμπερή και ζεστή, και η δουλειά στον κήπο είναι απόλαυση. Λέω στον εργάτη που με βοηθάει «Τι ωραίο φθινόπωρο.» "Si, es el veranillo de San Martin" (Είναι το καλοκαιράκι του Αγίου Μαρτίνου… 11 Νοεμβρίου) μου απαντάει. Αυτό το καλοκαιράκι συνήθως κρατάει μερικές μέρες, πιστοποιώντας τις μεταλλαγές του μεσογειακού κλίματος.

Τον χειμώνα, περίοδοι βροχής εναλλάσσονται με ζεστές ηλιόλουστες μέρες. Ξέρουμε ότι ύστερα από τρείς μέρες με δυνατούς ανέμους που μας αναγκάζουν να κλείσουμε όλα τα παράθυρα και να εκτιμήσουμε τους στέρεους τοίχους του σπιτιού, θα ακολουθήσουν, ήπιες ηλιόλουστες μέρες.

Αργότερα, η πολύχρωμη επίδειξη της άνοιξης καταστρέφεται απότομα από ζεστούς ξηρούς άνεμους και ψηλές θερμοκρασίες, που βοηθούν τους σπόρους να ωριμάσουν και να σκορπιστούν. Όταν φτάνει το περίφημο «συνεχές καλοκαίρι» είναι δυσάρεστα μακρύ, και κάνει τα φυτά να πέσουν σε νάρκη και να μοιάζουν ετοιμοθάνατα. Βέβαια το μακρύ αυτό ζεστό καλοκαίρι είναι απαραίτητο για μπορέσουν οι πιο πολλοί μεσογειακοί βολβοί να αποσυρθούν για να ωριμάσουν μέσα στην ξερή γη. Μόνο που από αυτό το καλοκαίρι πρέπει να έχουν προηγηθεί κρύες εποχές (ο χειμώνας και η άνοιξη) με τις ήρεμες βροχές που ποτίζουν τη γη βοηθώντας τους βολβούς να πετάξουν βλαστούς ώστε τα ζουμερά κοτσάνια και τα γυαλιστερά φύλλα τους να αναπτυχθούν ετοιμάζοντας την ανοιξιάτικη επίδειξη. Αυτές οι αντιθέσεις είναι χαρακτηριστικές του μεσογειακού κλίματος.

Η ανισότητα στο επίπεδο της βροχόπτωσης που μπορεί να διαφέρει σημαντικά από χρόνο σε χρόνο, τονίσει την ένταση του μεσογειακού κλίματος. Η βροχή δεν πέφτει κατά προβλέψιμο τρόπο. Γενικεύοντας μπορεί να πει κανείς ότι πέφτει περισσότερη βροχή στο βορά παρά στο νότο, και πιο πολλή στο δυτικό απ το ανατολικό μέρος μιας ηπείρου. Επίσης, οι ετήσιες βροχές δεν έρχονται τις ίδιες ημερομηνίες ή κατά τα ίδια διαστήματα. Στο Γιβραλτάρ, ας πούμε, η βροχή αρχίζει να πέφτει σχεδόν μισή εποχή νωρίτερα απ ότι στη Νεκρή Θάλασσα. Στο Ισραήλ δε βρέχει καθόλου το καλοκαίρι αλλά οι βροχές μπορεί να φτάσουν νωρίς το φθινόπωρο για να δροσίσουν το ξερό χώμα και τις διψασμένες ρεματιές. Πρέπει όμως να έρθουν οι χειμωνιάτικες βροχές για να γεμίσουν οι στέρνες.

Αυτή η ανισότητα ισχύει και για τις θερμοκρασίες. Το χειμώνα το θερμόμετρο μπορεί να πέσει στο μηδέν Κελσίου και να φέρει μια σύντομη παγωνιά, αλλά πολλά θα εξαρτηθούν από τη θέση και το μικροκλίμα της περιοχής του σπιτιού και του κήπου σας. Αν είσαστε σε λόφο, τα σύννεφα θα είναι χαμηλά, αλλά αν είστε στην ακτή σε μια προστατευμένη γωνία, θα απολαμβάνετε την πολύτιμη χειμωνιάτικη λιακάδα.  Οι κηπουροί της Μεσογείου είναι ευγνώμονες για τους ήπιους χειμώνες τους - τόσο ήπιους ώστε να μπορούν να ασχολούνται με την κηπουρική ανενόχλητοι.

Ανατύπωση και μετάφραση από το βιβλίο Gardening the Mediterranean Way – practical solutions for Summer-dry climates. Thames and Hudson, 2004. ISBN 0-500-51183-7

Δείτε επίσης:
Heidi Gildemeister, Κήποι στο Φως της Μεσογείου, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2004  ISBN 960-8350-37-9 (Διατίθεται στην Ελλάδα και στην Μελβούρνη Αυστραλίας.)

Η Heidi Gildemeister υπήρξε πρόεδρος του MGS. Είναι γνωστή για τον αξιόλογο μεσογειακό κήπο της στη Μαγιόρκα. Προηγούμενα βιβλία της περιλαμβάνουν  το Mediterranean Gardening, A waterwise Approach, Editorial Moll, Palma de Mallorca, 1995 ISBN 84-273-0749-7

Mediterranean Garden είναι το σήμα κατατεθέν του Mediterranean Garden Society στην Ευρωπαϊκή΄Ενωση, την Αυστραλία, και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής

Κατασκευή και συντήρηση
του ιστότοπου Hereford Web Design