Εδαφοκάλυμμα και φυσικό λίπασμα

Η παραπάνω φωτογραφία δείχνει κομπόστ έτοιμο προς χρήση στον κήπο του MGS στην Σπάροζα (Φωτογραφία από την Rosey Boehm)

Πως να πλουτίσουμε το χώμα μας και να συντηρήσουμε και αξιοποιήσουμε την υγρασία του;

Εδαφοκάλυμμα (Mulch)

Τι είναι το εδαφοκάλυμμα;
Τό εδαφοκάλυμμα είναι ένα παχύ στρώμα υλικού (οργανικού ή ανόργανου) που απλώνεται στην επιφάνεια του χώματος γύρω και ανάμεσα από φυτά.

Σε τι χρησιμεύει το εδαφοκάλυμμα;
Το εδαφοκάλυμμα συντείνει στην οικονομια νερού εμποδίζοντας την εξάτμιση του από την επιφάνεια του χώματος. Επίσης επηρεάζει την θερμοκρασία του χώματος, βοηθώντας να διατηρηθεί η επιφάνεια του χώματος λίγο δροσερότερη το καλοκαίρι και θερμότερη το χειμώνα. Επίσης, σε συμπαγές έδαφος με κλίση, το εδαφοκάλυμμα μειώνει κάπως την απώλεια βρόχινου νερού απο κατηφορική ροή. Όλα τα εδαφοκαλυμματα περιορίζουν σχετικά τον πολλαπλασιασμό των ζιζανίων ή, όταν εμφανίζονται, διευκολύνουν το ξερίζωμα τους.

Τι είναι το οργανικό εδαφοκάλυμμα;
Θρυμματισμένα κηπευτικά και κλαδευτικά απορρίμματα, κομματιασμένη φλούδα δέντρων, φλούδια κακάου, απορρίμματα επεξεργασίας βαμβακιού και κάνναβης, τσίπουρα σταφυλιών, ή σχεδόν οποιοδήποτε υλικό φυτικής προέλευσης. Μερικά εδαφοκαλύμματα (π.χ. φλούδα δέντρου) διατίθεται στο εμπόριο, ενώ άλλα (κηπευτικά απορρίμματα) είναι παράγωγα της κηπουρικής.  Σε μερικές περιοχές οι δημοτικές αρχές παρέχουν επεξεργασμένα φυτικά απορρίμματα σε ιδιώτες κηπουρούς. Τα οργανικά εδαφοκαλύμματα βελτιώνουν την δομή του χώματος καθώς με τον χρόνο διασπώνται από μικροοργανισμούς.

Τι είναι το ανόργανο εδαφοκάλυμμα;
Χαλίκι, γαρμπίλι ή βότσαλα, ή ειδικό ύφασμα απο το εμπόριο.  Τα ορυκτά οργανικά εδαφοκαλύμματα βοηθούν στην καλή αποστράγγιση και δεν αφήνουν το νερό να λιμνάζει γύρω στη βάση των φυτών.

Τι είδος εδαφοκαλύμματος πρέπει να χρησιμοποιώ σε μεσογειακό κλίμα;
Αυτό εξαρτάται απο τα φυτά.

Για μεσογειακούς κήπους είναι πιο κατάλληλα τα ανόργανα εδαφοκαλύμματα. Να έχετε υπ’ όψιν σας ότι τα περισσότερα μεσογειακά φυτά δεν αντέχουν τις παρατεταμένες υγρές συνθήκες. Στο φυσικό τους περιβάλλον, μεσογειακά φυτά όπως π.χ. το δεντρολίβανο, η λεβάντα, και ο κίστος (η λαδανιά)], φυτρώνουν σε φτωχό πετρώδες χώμα. ΄Αρα δεν έχουν ανάγκη τίς πρόσθετες θρεπτικές ουσίες που προκύπτουν απ την διάσπαση του οργανικού εδαφοκαλύμματος - αντίθετα, το πολύ πλούσιο χώμα προωθεί την ανάπτυξη του φυλλώματος εις βάρος των ριζών, συντομεύοντας τη ζωή του φυτού και κάνοντας το λιγότερο ανθεκτικό στην ξηρασία. Τα μεσογειακά φυτά επίσης δεν αγαπούν την υγρασία στην επιφάνεια του εδάφους, κάτι που προωθείται από οργανικά εδαφοκαλύμματα - τους είναι προτιμότερη μια στρώση χαλίκια.

Τα οργανικά εδαφοκαλύμματα είναι χρήσιμα για φυτά που χρειάζονται πλούσιο λιπασμένο χώμα, και για σημεία του κήπου που ποτίζονται τακτικά, πχ. τον λαχανόκηπο.

Ο καλύτερος δείκτης είναι οι συνθήκες διαβίωσης του φυτού στο φυσικό του περιβάλλον - αυτές πρέπει να μιμηθούμε, όσο μπορούμε, στον κήπο.

Πόσο παχιά η στρώση εδαφοκαλύμματος;
Το ανόργανο εδαφοκάλυμμα πρέπει να έχει πάχος περίπου 10 εκ για την καλύτερη διατήρηση της υγρασίας, αν και με έστω και το μισό βάθος βοηθάει στην καταστολή των ζιζανίων.

Το οργανικό εδαφοκάλυμμα πρέπει αρχικά να έχει πάχος περίπου 20 εκ αν είναι δυνατόν.

Και τα δύο είδη θα κατακαθίσουν με τον χρόνο και το πάχος στους θα μειωθεί. Τα οργανικά υλικά πρέπει να έχουν μεγαλύτερο αρχικό βάθος επειδή θα διασπασθούν με την σήψη και θα απορροφηθούν απ’ το χώμα.

Στην περίπτωση που θα χρησιμοποιηθεί το ειδικό εδαφοκαλυπτικό ύφασμα για να περιοριστεί η εξάτμιση του νερού, θα πρέπει να καλυφθεί για λόγους αισθητικής με μια στρώση οργανικού ή ανόργανου εδαφοκαλύμματος. Βέβαια στην περίπτωση αυτή το στρώμα μπορεί να είναι λεπτό εφ όσο σκοπός του είναι απλώς να κρύψει το τεχνητό υλικό.

Πότε πρέπει να χρησιμοποιούμε εδαφοκάλυμμα;
Οταν πρωτοφυτεύετε τον κήπο σας, η και σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή. Το ανανεώνετε όταν φθείρεται με το χρόνο.

Τι πρέπει να αποφεύγω;

• Αποφεύγετε να πνίγετε τη βάση του φυτού με τα υλικά εδαφοκαλύμματος, ιδιαίτερα του οργανικού, γιατί αυτό θα δημιουργήσει θερμές υγρές συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη μυκήτων.
• Αν έχετε σκάψει αρδευτική λεκάνη γύρω από κάθε φυτό, κρατήστε την ακάλυπτη, ιδιαίτερα στα δύο πρώτα χρόνια του φυτού.
• Αποφύγετε τη χρήση ροκανιδιών για εδαφοκάλυμμα. Η ξυλεία του εμπορίου είναι εμποτισμένη με άκρως τοξικά συντηρητικά.

Φυσικό Λίπασμα ή Κόμποστ

Τι είναι το κόμποστ;
Κόμποστ είναι το φυσικό οργανικό λίπασμα που προσθέτει θρεπτικές ουσίες στο χώμα και βελτιώνει τη δομή του. Είναι προϊόν της φυσικής ανακύκλωσης μέσω αποσύνθεσης των οργανικών απορριμμάτων της κουζίνας και του κήπου.

Με τι υλικά θα το φτιάξω;
Με ξερά φύλλα και χόρτο, μαραμένα λουλούδια, ζιζάνια, ψιλοκομμένα και θρυμματισμένα κλαδευτικά απορρίμματα (ή και κομμένη χλόη απ το χορτοκοπτικό αν έχετε γκαζόν), καθώς και φλούδια φρούτων και λαχανικών, κατακάθια καφέ και τσαγιού και στάχτες από το τζάκι. Χαρτιά και χαρτόνια μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν, όμως σε μεσογειακό κλίμα καλύτερα να τα ψιλοκόψετε και να τα υγράνετε πρώτα. Υλικά καφέ χρώματος (δηλαδή κλαδιά) και υλικά πράσινα (δηλαδή φλούδια και χόρτα) πρέπει να χρησιμοποιούνται σε περίπου ίσες ποσότητες.

Τι δεν πρέπει να προσθέσω στο κόμποστ;
Αποφάγια που περιέχουν κρέας, λίπη ή λάδια, καθώς και κόπρανα σκύλου και γάτας.

Γίνεται κόμποστ σε ζεστό ξηρό κλίμα;
Ναι, αλλά πρέπει να θυμόσαστε να το υγραίνετε κατα τη διάρκεια του καλοκαιριού. Καλό είναι να καλύπτετε το κόμποστ σας (με έναν μουσαμά, ένα παχύ στρώμα υγρής εφημερίδας ή ένα κομμάτι παλιάς μοκέτας) για να διατηρείτε την υγρασία το καλοκαίρι και να αποφεύγετε το μούλιασμα τον χειμώνα.

Πού φτιάχνω το κόμποστ;
Το κόμποστ μπορεί να παρασκευαστεί σε λάκκους βάθους ενός περίπου μέτρου με καλή αποστράγγιση, σε σανιδένια κιβώτια ενός περίπου τετραγωνικού μέτρου, ή σε έναν από τους πολλούς διαφορετικούς ειδικούς κάδους του εμπορίου. Μπορείτε επίσης να φτιάξετε «κομποστιέρα» με 4 πασσάλους και κοτετσόσυρμα. Σε όλες τις περιπτώσεις, το μπρός μέρος θα πρέπει να ανοίγει εύκολα, και για να μπορείτε να ανακατέψετε το κόμποστ και για να μπορείτε να το βγάλετε όταν είναι έτοιμο.

Μην το κάνετε πάνω σε πλάκα μπετόν: αυτό όχι μόνο δεν διευκολύνει τη σωστή αποστράγγιση, αλλά εμποδίζει την είσοδο ωφέλιμων γαιοσκωλήκων και μικροοργανισμών του χώματος.

Ενώ σε εύκρατα κλίματα χρειάζονται τρύπες ή κενά στα τοιχώματα για να εξασφαλίσουν σωστό αερισμό, στα μεσογειακά κλίματα τείνουν να εμποδίζουν την αποσύνθεση στεγνώνοντας υπερβολικά τα υλικά. Σε θερμά ξηρά κλίματα, βοηθάει να βάζουμε στα τοιχώματα χαρτόνια από παλιά κιβώτια ή παχιά στρώματα εφημερίδας, καθώς ανεβαίνει το επίπεδο των υλικών - αυτό βοηθάει στη διατήρηση της υγρασίας και της εσωτερικής θερμοκρασίας που είναι απαραίτητη για την αποσύνθεση.

Καλό είναι να έχουμε δύο λάκκους ή κάδους, ώστε να μπορούμε να προσθέτουμε υλικά στον ένα ενόσω στον άλλο αποσυντίθενται, δημιουργώντας ένα πλούσιο, καστανό, εύθρυπτο, άοσμο «χώμα.»

Μύγες και βλαβερά ζωύφια

• Για να αποφεύγετε τις μύγες, καλό είναι όταν προσθέτετε απορρίμματα κουζίνας στο κόμποστ να τα σκεπάζετε αμέσως με μια στρώση θρυμματισμένων κλαδιών ή χόρτων.
• Στην περιοχή της Μεσογείου χοντρά άσκημα ροζ σκουλήκια (όχι γαιοσκώληκες αλλά νύμφες ζωυφίων) συχνά φωλιάζουν στο κόμποστ. Γενικά, στον κήπο,  δεν είναι βλαβερά, αλλά καλύτερα να τα αφαιρείτε από χώμα που προορίζεται για φυτά σε γλάστρες γιατί μπορεί να πειράξουν τις ρίζες.

Για σωστή αποσύνθεση το κόμποστ χρειάζεται:

• Οξυγόνο: Το κόμποστ κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης του πρέπει να αερίζεται με συχνό (μηνιαίο περίπου) ανακάτεμα/γύρισμα με τσουγκράνα ή δίκρανο.  Μερικοί ειδικοί κάδοι του εμπορίου είναι στηριγμένοι σε άξονα ώστε να περιστρέφονται για εύκολο αερισμό.
• Νερό:  Όταν είναι ζεστά και ξηρά τα καλοκαίρια, το κόμποστ πρέπει να διατηρείται νωπό (χωρίς να μουλιάζει).  Αν το κόμποστ σας είναι σε λάκκο, πρέπει να εξασφαλίσετε σωστή αποστράγγιση.
• ΄Αζωτο: το άζωτο υπάρχει στο φυτικό υλικό του κόμποστ. Η προσθήκη όμως λίγης χωνεμένης κοπριάς μπορεί να επισπεύση την αποσύνθεση.  Τα ούρα είναι επίσης καλή πηγή αζώτου... (η προσθήκη τους είναι απλή για τους κηπουρούς αρσενικού φύλου).
• Υλικά που επιταχύνουν την αποσύνθεση: φύκια, τσουκνίδες, ραδίκια, βοράγο. Μπορείτε να τα προσθέσετε στο κόμποστ ή να τα μουλιάσετε σε νερό για δύο εβδομάδες και να προσθέσετε το υγρό. Υπάρχουν και ειδικά σκευάσματα στο εμπόριο.

Πόσον καιρό θα πάρει;
Περίπου τρείς μήνες, αν το μίγμα των υλικών είναι σωστό, ανακατεύεται μια φορά το μήνα και διατηρείται νωπό (όχι πολύ ξηρό και όχι βρεμένο). Με σωστές αναλογίες υλικών αλλά χωρίς ανακάτεμα, μπορεί να πάρει έξι μήνες έως ένα χρόνο. Με κακές αναλογίες και χωρίς παρέμβαση θα αργήσει ακόμα περισσότερο. Όσο πιο καλά θρυμματισμένο είναι το υλικό και όσο ανακατεύεται περισσότερο, τόσο πιο γοργή η αποσύνθεση.

Πώς το χρησιμοποιώ;
Μπορείτε να ανακατέψετε το κόμποστ με το χώμα πριν φυτέψετε. Ανακατεμένο με χώμα χρησιμεύει και για γλάστρες.

Χρήσιμες πληροφορίες για μεσογειακή κηπουρική μπορείτε να βρείτε στα ακόλουθα βιβλία (τα πρώτα δύο έχουν εκτενείς καταλόγους φυτών):

• Olivier Filippi, Για έναν άνυδρο κήπο. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2008.
• Heidi Gildemeister, Κήποι στο φως της Μεσογείου. Εκδόσεις Ποταμός, 2004
• Heidi Gildemeister, Mediterranean Gardening: A Waterwise Approach, Thames and Hudson, 2004; Editorial Moll, 1995.
• Nigel Dunnett και Andy Clayden, Rain Gardens: Managing Water Sustainably in the Garden and Designed Landscape, Timber Press, 2007.

Mediterranean Garden είναι το σήμα κατατεθέν του Mediterranean Garden Society στην Ευρωπαϊκή΄Ενωση, την Αυστραλία, και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής

Κατασκευή και συντήρηση
του ιστότοπου Hereford Web Design